Najvažnije
How Good Of A Friend Are You Really?
Poznavanje jezika svojih predaka je od posebnog značaja za očuvanje nacinalnog identiteta.
Vlaški jezik još uvek nije standardizovan i u skladu sa tim u zvaničnim spisima se vodi kao govor. Sam govor ne isključuje postojanje jezika. Govor je aktivno korišćenje jezika u komunikaciji. Dakle, u termin vlaškog govora inkorporiran je i vlaški jezik, samo da bi se zvanično predmet vodio kao vlaški jezik, a ne vlaški govor, potrebno je da je urađena standardizacija i načinjena gramatika.
Na području Istočne Srbije u osnovnim školama odvija se nastava na vlaškom jeziku kroz izborni predmet pod nazivom “Vlaški govor sa elementima nacionalne kulture”. Preko Zavoda za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja akreditovan je seminar “Pređi preko… upoznaj govor i kulturu Vlaha”, za stalno stručno usavršavanje nastavnika kroz koji su prošli svi predavači.
U Braničevskom upravnom okrugu, nastava na maternjem jeziku odvija se u osnovnim školama u Žagubici, Kučevu i Velikom Gradištu. Škole u Petrovcu na Mlavi i Malom Crniću za školsku 2020/21godinu nisu imale dovoljno prijavljenih učenika za izborni predmet “Vlaški govor sa elementima nacionalne kulture” iako je od 2014.godine bilo nastave.
-deca-u-ucionici.jpg)
Nastavnica Dara Đorić sa svojim učenicima
“U našoj školi nastava na maternjem jeziku izvodi se od 2014. godine. Učenici delimično govore vlaški a vlaško pismo uče u školi. Iz naše sredine jedan broj učenika je sa roditeljima otišao u inostaranstvo i pokazalo se da im je znanje vlaškog jezika baš pomoglo, naročito onima koji su otišli u Italiju i Francusku. Još jednom se pokazalao da više vrediš kada znaš više jezika a vlaški je sličan i latinskom i zasigurno ima perspektivu”, kaže Dara Đorić, nastavnica u Osnovnoj školi “Jovan Šerbanović” u Laznici. Nastavu na vlaškom ona predaje i u područnom odeljenju ove škole u Selištu.
-deca-se-igraju.jpg)
Učenici pripremaju plašinte, vlaški specijalitet
“Roditelji pokazuju veliko interesovanje za ovaj izborni predmet jer nam se oko 80% učenika prijavi svake godine. Poznavanje vlaškog jezika oni doživljavaju kao prednost, a dodatna motivacija je kreativnost nastavnika. Nastava se često pretvori u praktičan rad, pripremaju se vlaška tradicionalna jela, igraju se vlaške igre i izvode performansi brojnih vlaških običaja. To je deci veoma interesantno i tako uz zabavu uče o vlaškoj kulturi koja je sačuvana kroz vekove”, kaže Dara.
-lenjir-decaak-pise.jpg)
Učenje vlaškog jezika iz udžbenika
“Mislim da nastava na maternjem jeziku predstavlja stvarnu potrebu Vlaha da očuvaju svoju kulturu i nacionalni identitet. Sada imamo planove rada za učenike do osmog razreda i očekujemo veći broj udžbenika, jer je to ono što nam najviše nedostaje”, zaključuje Dara.
deca-folklor.jpg)
Učiteljica Mirela Savić – nastava u prirodi
U osnovnoj školi „Jovan Šerbanović“ u Krepoljinu, nastava na maternjem jeziku se izvodi od školske 2017/2018. godine.
“Neki učenici govore vlaški jezik zato što njihove porodice govore. Što se tiče vlaškog pisma, učenici ga koriste od kada su počeli da uče vlaški govor, a meštani sela Milanovac nisu toliko upućeni u vlaško pismo“, navodi učiteljica Mirela Savić koja predaje predmet “Vlaški govor sa elementima nacionalne kulture” u osnovnoj školi u Krepoljinu i područnom odeljenju u Milanovcu.
-jos-jedan-folklor.jpg)
Slavski običaj
Ona kaže da je postavljen cilj koji obuhvata prenošenje vlaških običaja kao i govor sa kolena na koleno i na taj način se spreči izumiranje i sačuva nacinalni identitet. Smatra da je sada taj cilj lakše ostvariti jer postoji vlaško pismo pomoću koga se sve može zabeležiti i sačuvati za buduća pokolenja. Divi se našim precima koji su bez pisma sačuvali ogromno bogatsvo vlaške tradicije.
Mirela je uočila da je interseovanje za vlaški jezik veće u selima gde se jezik koristi, dok se u ostalim sredinama manje dece prijavljuje. Ona smatra da je za ostvarenje svih nastavnih planova neophodno štampanje novih udžbenika i pribavljanje još nastavnih sredstava.
Radionica na temu „Mostovi između generacija“
„Učenici su jako motivisani za rad na maternjem jeziku, jer rad protiče kroz igru i kroz razne kreaktivne radionice. Poseban utisak ostavarili su časovi sa temom „Škola nekad i sad“ i „Mostovi između generacija“. U okviru Dečije nedelje učenici područnog odeljenja u Milanovcu od 1 do 4 razreda, su imali tokom cele nedelje aktivnosti, kako iz ostalih predmeta tako iz vlaškog govora sa elementima nacionalne culture, a u programu su učestvovali i roditelji učenika. Radionica je bila posvećena ručnim radovima. Izrađivane su lutkice u narodnoj nošnji, pa su bake i majke pomagale učenicima u priprmi adekvatnog materijala. Tada se moglo naučiti tkanje , heklanje, štrikanje i predenje vune na kudelji“, kaže Mirela i dodaje:
„Škola nekad i sad“
„Učenici su dolazili u školu obučeni kao nekada kako se dolazilo u školu - u narodnoj nošnji, a u vlaškim torbama su nosili knjige i hranu. Majke i bake su bile takodje odevene kao što su se nekada žene oblačile. Donosile su u školu hranu, istu kakvu su one nosile kao đaci i ona je bila poslužena u zemljanim posudama . Tako su se roditelji prisetili svog detinjstva a deci smo na praktičan način pokazali kako se nekada živelo“.
Nastava na maternjem jeziku se ranije odvijala i u osnovnoj školi u Osanici. Odlaskom predavača nestalo je interesovanje, što dokazuje da su oni ključni faktor u motivaciji roditelja i učenika za predmet “Vlaški govor sa elementima nacinalne culture”. Opštinsko rukovodstvo u Žagubici radi na stvaranju uslova za implementaciju, zaštitu i unapređenje individualnih i kolektivnih prava manjina.
„Vlasi su kao najbrojnija nacionalna manjina na ovim prostorima u Homolju, odnosno u opštini Žagubica, vekovima prisutni. Kao narod koji je izuzetno prilagodljiv i otvoren, u suživotu sa srpskim stanovništvom kroz trgovinu, ljubav i pesmu, mnoge su se stvari vremenom izmešale, kroz mnoštvo mešovitih brakova, zajedničko radno angažovanje, zajedničke manifestacije, slave i običaje, ali je autentičnost Vlaha kao naroda koji ima svoj jezik, muziku, folklor i običaje, nesumnjivo opstao i opstaje“, kaže Safet Pavlović, predsednik opštine Žagubica.
Safet Pavlović
U opštini Žagubica manjinska prava su, kaže on, apsolutno izjednačena sa pravima većinskog stanovništva, odnosno na teritoriji ove opštine prava su ista za sve i dostupna svim njenim stanovnicima.
“Od 2014. godine u osnovnim školama naselja Laznica, Selište, Krepoljin i Milanovac uveden je izborni predmet „Vlaški govor sa elementima nacionalne kulture“. To je način da Vlasi sačuvaju svoj jezik i tradiciju koja je deo bogatstva kulturnog nasleđa Srbije“, objašnjava Pavlović.
Priprema koljaša-kačamaka na tradicionalni način
On dodaje da se kroz kontinuirano informisanje svih građana, putem RTV „Homolje“ Žagubica i sadržaja posvećenih temama iz različitih oblasti života Homolja, doprinosi međusobnom dijalogu.
“Podstiče se dijalog između institucija i građana, ustanova, organizacija, udruženja i građana, kao i među samim građanima, sa krajnjim ciljem da se podstakne njihovo šire uključivanje, idejno ili pragmatično, u lociranje problema i predlaganje rešenja, ali podjednako i dalje jačanje onih domena života lokalne samouprave u kojima već postoje ostvareni pozitivni rezultati, sa akcentom na očuvanju i širem deklarisanju tradicije ove oblasti, kroz promociju kulturnog, istorijskog i prirodnog nasleđa“, kaže Pavlović.
U opštini Žagubica su brojna i veoma aktivna udruženja koja neguju vlašku tradiciju
Ovaj tekst je nastao u okviru projekta "Obrazovanje Vlaha na maternjem pismu – proces koji „tapka“ u mestu" koji preko Udruženja ”Koreni” sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja po osnovu konkursa o sufinansiranju projekata proizvodnje medijskih sadržaja na jezicima nacionalnih manjina u 2020. godini.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
